Tarixdən səhifələr
Yanvar
Görkəmli dövlət və elm xadimi Əziz Əliyev
Görkəmli dövlət və elm xadimi Əziz Məmmədkərim oğlu Əliyev 1897-ci il yanvar ayının 1-də İrəvanda anadan olmuşdur. Əziz Əliyev dəfələrlə SSRİ, RSFSR, Azərbaycan SSR və Dağıstan MSSR Ali Sovetlərinə deputat seçilmiş, orden və medallarla təltif olunmuşdur. O, 1962-ci il iyul ayının 27-də vəfat etmiş və Fəxri xiyabanda dəfn olunmuşdur. Azərbaycanda və Dağıstanda bir sıra küçələr onun adı ilə adlandırılmışdır.
Azərbaycanda yeni əlifbaya (latın) keçid
Az.MİK-in 1928-ci il 29 may tarixli qərarı ilə respublikada ümumi icbari təhsilə keçildi. Az.MİK-in bu müsbət qərarını və yeni Azərbaycan (türk) əlifbasına keçməyi VI Ümumazərbaycan Sovetlər qurultayı bəyəndi və respublikanın «mədəni inqilab» quruculuğunda mühüm hadisə hesab etdi. Qurultay respublikada mühüm əhəmiyyətə malik olacaq mədəni quruculuğun əsas vəzifələrini müəyyənləşdirdi. Az.MİK-in qərarı ilə 1929-cu il yanvarın 1-dən etibarən respublikada yeni latın əlifbasına keçildi.
Azərbaycanın BMT Təhlükəsizlik Şurasında qeyri-daimi üzvlüyü
2011-ci il oktyabrın 24-də, Azərbaycan Respublikası ilk dəfə BMT Təhlükəsizlik Şurasına qeyri-daimi üzv seçilmişdir. Həmin səsvermə gərgin keçmiş və 17 raunddan ibarət olmuşdur. Nəhayət, rəqibləri Macarıstan və Sloveniyanı üstələyən ölkəmiz 155 səs toplayaraq, növbəti iki il ərzində Təhlükəsizlik Şurasında qeyri-daimi üzvlük hüququ qazanmışdır. Azərbaycanın bu mötəbər quruma üzvlüyü 2012-ci il yanvarın 1-dən başlanmışdır.
Azərbaycanın müstəqilliyinin Paris Sülh Konfransında de-fakto tanınması
11 yanvar 1920- ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyinin Antanta Ali Şurası tərəfindən de-fakto tanınması Azərbaycan diplomatiyasının, xüsusən də Əlimərdan bəy Topçubaşov başda olmaqla, Paris Sülh Konfransındakı Azərbaycan nümayəndəliyinin uğurlu fəaliyyətinin nəticəsi olmaqla yanaşı, Azərbaycan dövlətçiliyinin bərpası baxımından çox əhəmiyyyətli hadisə idi.
Üzeyir Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun” operasının premyerası
Görkəmli Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin ilk operası olan «Leyli və Məcnun» 1908-ci ildə yaranmışdır. Bu, həm Azərbaycanda, həm də bütün Şərqdə ilk opera idi. Bununla Ü. Hacıbəyli XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda pəşəkar bəstəkarlıq sənətinin təməl daşını qoydu. «Leyli və Məcnun» Ü. Hacıbəylinin yaradıcılıq yolunun ilk mərhələsi, həm də musiqi sənətində fəth etdiyi ilk zirvə idi. «Leyli və Məcnun» operası XVI əsrin dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin eyniadlı poemasına əsaslanır. Bəstəkarın fikrincə, Füzuli poemasının ruhu, lirikası, «Leyli və Məcnun» poemasının romantizmi məhz muğam kimi möhtəşəm bir musiqi ilə təcəssüm oluna bilər.
Qarabağ General-qubernatorluğu (1919-1920)
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Nazirlər Şurası 15 yanvar 1919-cu il tarixli iclasında Zəngəzur, Şuşa, Cavanşir və Cəbrayıl qəzaları üzrə müvəqqəti general-qubernatorluq yaradılmasını qərara almışdı. Müvəqqəti general-qubernatorluğa fövqəladə səlahiyyətlər verilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Xosrov bəy Sultanov Qarabağın general-qubernatoru vəzifəsinə təsdiq edilmişdir.
Bakıda ilk dünyəvi qəza məktəbi
1832-ci il yanvarın 17-də Bakıda ilk təhsil ocağı - ikiillik qəza məktəbi açıldı. 1834-cü ilə aid məlumata görə, bu məktəbdə 2 müəllim və 22 şagird var idi. 1835-ci il mayın 12-də Zaqafqaziya məktəbləri haqqında yeni Əsasnamə təsdiq edildi. Siniflərin sayı üçə çatdırıldı, birinci sinif hazırlıq sinfi hesab olunurdu. İki yuxarı siniflərdə şəriət, rus dilinin qrammatikası, coğrafiya, tarix, hesab və həndəsədən başlanğıc kurs, yerli dillər, hüsnxət, rəsm və rəsmxət tədris olunurdu. Yerli dillər II-III siniflərdə tədris edilirdi. Azərbaycan dili ruslar üçün də məcburi fənn hesab edilirdi.
Azərbaycan – Qırğızıstan diplomatik münasibətləri
Azərbaycan ilə Qırğızıstan münasibətlərinin zəngin tarixi keçmişi vardır. Azərbaycanlılarla qırğızları türkdilli xalqlara mənsubluq və din eyniliyi birləşdirir. Azərbaycanlılar və qırğızlar oxşar mədəniyyətə və ənənələrə malikdirlər. Hər iki xalq Rusiya imperiyası və Sovet İttifaqı dönəmində eyni mərkəzdən idarə olunublar. Hər iki respublikanın SSRİ-nin tərkibində olduqları dövrdə onlar arasında iqtisadi və mədəni əlaqələr formalaşmışdır. SSRİ dağıldıqdan, postsovet məkanında müstəqil dövlətlər yarandıqdan sonra bu münasibətlər daha da inkişaf etməyə başlamışdır.
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının Dövlət gerbinin təsdiq edilməsi
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gerbi iki palıd budağından və iki sünbüldən ibarət qövsvarı çələngin üzərində yerləşən şərq qalxanı şəklindədir. Qalxanın üzərində Azərbaycan Respublikası Dövlət Bayrağının rəngləri fonunda səkkizguşəli ulduz, ulduzun mərkəzində alov təsviri vardır. Ulduz ağ, alov qırmızı, palıd budaqları yaşıl, sünbüllər sarı, qalxanın və ulduzun sağanaqları, habelə qalxanın düymələri və palıd qozaları qızılı rəngdədir.
20 Yanvar faciəsi - tariximizin şərəf və qəhrəmanlıq səhifəsi
1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə birbaşa Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin baş katibi Mixail Qorbaçovun əmri ilə SSRİ Müdafiə Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi və Daxili İşlər Nazirliyinin qoşun hissələri Bakıya və Azərbaycanın bir neçə rayonuna yeridilib, dinc əhali ağır texnikadan və müxtəlif tipli silahlardan atəşə tutularaq kütləvi qətlə yetirilib. Qoşunların qanunsuz yeridilməsi nəticəsində Bakıda və ətraf rayonlarında 131 nəfər öldürülüb, 744 nəfər yaralanıb.
Böyük xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev
Hacı Zeynalabdin Tağı oğlu Tağıyev 1823-cü il yanvar ayının 25-də Bakıda çəkməçi ailəsində doğulmuşdur. Multimilyonçu, XX əsrdə Bakıda ən böyük neft sahibkarı, iş adamı. Tağıyev Azərbaycanda təhsilin və mədəniyyətin formalaşmasına və inkişafına kömək edirdi. Əbəs yerə deyil ki, Azərbaycan xalqı ona millətin atası adını vermişdi.
Görkəmli Azərbaycan pedaqoqu, ədəbiyyatşünas və publisist Firidun bəy Köçərli
Maarif xadimi, publisist-yazıçı, ədəbiyyatşünas alim, tənqidçi, tərcüməçi Firidun bəy Əhməd ağa oğlu Köçərli 26 yanvar 1863-cü ildə Şuşada bəy ailəsində doğulmuşdur. Köçərlinin publisistik məqalələri mövzu aktuallığı və siyasi kəskinliyi ilə seçilir. Çarizmin Azərbaycanda yeritdiyi müstəmləkəçilik siyasətinin tənqidi, milli oyanışa və siyasi fəallığa çağırış, kəndli hüququnun müdafiəsi, qadın azadlığı uğrunda mübarizə, maarifin əhalinin maddi və mənəvi tələblərinə uyğunlaşdırılması məsələləri F. Köçərli publisistikasının ana xəttini təşkil edir.
Azərbaycan Respublikasının Avropa Şurasında tamhüquqlu üzvlüyü
17 yanvar 2001-ci ildə AŞ Nazirlər Komitəsinin nümayəndələr səviyyəsində keçirilmiş iclasında Azərbaycan Respublikasının Avropa Şurasına tamhüquqlu üzv qəbul edilməsinə dair qərar qəbul edilmişdir. Həmin ilin yanvar ayının 25-də Azərbaycanın Avropa Şurasına qəbul olunması mərasimi keçirildi və bununla da ölkəmizin Avropa ilə əlaqələrinin tarixində yeni mərhələ start götürmüş oldu.
Azərbaycan-Çexiya diplomatik münasibətləri
Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra Çexiya Respublikası ilə münasibətlərin bütün sahələrdə inkişaf etdirilməsini xarici siyasətdə mühüm vəzifələrdən biri kimi müəyyənləşdirib. Bu ölkənin Avropa siyasi arenasında özünəməxsus imkanlarını nəzərə alaraq münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldilməsinə xüsusi diqqət yönəldilib. Çexiya Respublikası Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini 1992-ci il 8 yanvar tarixində tanıyıb və ölkələrimiz arasında diplomatik münasibətlər 1993-cü il yanvarın 29-da qurulub. Azərbaycanın Çex Respublikasındakı səfirliyi 15 avqust 2007-ci ildə, Çex Respublikasının isə Azərbaycandakı səfirliyi 1 dekabr 2009-cu ildə təsis edilib.
Gəncə xanlığının işğalı
XVIII əsrin ortalarında Azərbaycanda yaranan müstəqil dövlətlərindən biri də Gəncə xanlığı idi. Xanlıq öz müstəqilliyini qorumaq üçün bir neçə dəfə Kartli-Kaxeti çarlığı və Qarabağ xanlığı ilə müharibələr aparmağa məcbur olmuş, şəraitdən asılı olaraq müəyyən vaxtda gah bu, gah da digər tərəfdən asılı vəziyyətə düşmüşdü. 1796-cı ildə general V. Zubovun başçılığı ilə Rusiya ordusu Gəncəni işğal etdi. II Yekaterinanın ölümündən sonra, 1797-ci ildə Rusiya qoşunlarını Azərbaycandan geri çağırdı. I Pavel 1801-ci ilin yanvarında Gürcüstan çarlığının Rusiyaya birləşdirilməsi haqqında manifest verdi.
Qarabağ Dirçəliş Fondu
Böyük Qarabağ Zəfərindən sonra işğaldan azad olunmuş ərazilərin bərpası və dirçəldilməsi prosesləri misli görünməmiş yüksək səviyyədə – dünya təcrübəsində mövcud olan ən son texnologiyalar, o cümlədən “ağıllı” texnologiyalar əsasında həyata keçirilməkdədir. Bu istiqamətdə çox mühüm qərar qəbul edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 4 yanvar 2021-ci il tarixli fərmanı ilə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə dayanıqlı məskunlaşma üçün müasir və layiqli həyatın təmin edilməsi, bütün sahələrdə quruculuq-bərpa və abadlıq işlərinin aparılması, habelə təhlükəsiz yaşayışın, səmərəli fəaliyyətin və rifahın davamlı artmasının dəstəklənməsi məqsədilə “Qarabağ Dirçəliş Fondu” yaradılıb.
General-leytenant İsmayıl Naxçıvanski
Naxçıvanski İsmayıl xan Ehsan xan oğlu 1819-cu ilin 5 yanvarında Naxçıvan xanlarından olan məşhur general-mayor Ehsan xan Naxçıvanskinin ailəsində anadan olub. İsmayıl xan Naxçıvanski ilk təhsilini atası Ehsan xanın sarayında almış və fars dilini mükəmməl öyrənmişdi. Sonralar atası Ehsan xan onu təhsil alması üçün Tiflisə aparmış və kişi gimnaziyasına qoymuşdu. İsmayıl xan həmin gimnaziyada orta təhsil almışdır. 1839-cu ildə Tiflis hərbi gimnaziyasını bitirmiş, bir il sonra poruçik rütbəsi almışdır. Baş komandanın əmri ilə 3 mart 1845-ci ildən Əlahiddə Qafqaz korpusunda süvari qoşunların hissəsində hərbi xidmət etmişdir.
Azərbaycan İstiqlal Muzeyi
Respublikamızda ilk rəsmi dövlət muzeyi - İstiqlal Muzeyi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə yaradılıb. 1919-cu il dekabrın 7-də Azərbaycan Parlamentinin yaradılmasının ildönümü münasibətilə Parlamentin binasında açılan İstiqlal Muzeyi genişprofilli mədəniyyət müəssisəsi kimi nəzərdə tutulub.Muzeyin yaradıcıları - Hüseyn bəy Mirzəcamalov və Məhəmməd Ağaoğlu, həmçinin Azərbaycan Parlamenti sədrinin müavinləri Həsən bəy Ağayev, Sultanməcid Qənizadə, parlamentin rəyasət heyətinin digər məsul əməkdaşları olub.
"Ziya" qəzetinin birinci sayının çapı
XIX əsrin sonu Azərbaycan milli mətbuatı tarixində Həsən bəy Zərdabinin "Əkinçi" qəzetindən sonra "Ziya" mühüm yer tutur. Mətbuat yaratmaq istəyini reallaşdırmaq üçün Səid Ünsizadə 1878-ci il dekabrın 4-də qəzetin nəşrinə icazə almaq üçün Qafqaz Senzura Komitəsinə ərizə ilə müraciət edir. O, öz müraciətində yazırdı ki, şərqlilər də qərblilər qədər işığa və həqiqətə can atırlar, onları bir-birlərinə düşmən edən cəhalətdir. Səid əfəndi "Ziya" qəzetinin məram və məqsədini açıqlayır və bildirirdi ki, nəşr öz qarşısına ölkənin daxilində, xarici ölkələrdə baş verən yenilikləri oxuculara çatdırmaqla onların inkişafına kömək etmək istəyir.
Azərbaycan Respublikasının Milli Olimpiya Komitəsi
Milli Olimpiya Komitəsi 1992-ci il yanvarın 14-də keçirilən ümumrespublika konfransında təsis edilmiş, elə həmin ilin martin 10-da Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçmişdir. 1992-ci ildə Barselonada Olimpiya oyunları başlananda Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsi hələ Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi tərəfindən tanınmamışdır. Ona görə də Azərbaycanın yalnız dörd idmançısı o dövrdə yaradılmış Müstəqil Dövlətlər Birliyinin yığma komandasının tərkibində Barselona Oyunlarında iştirak edə bilmişdir. 1993- cü ilin sentyabrında Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi Monakoda keçirilmiş Baş Assambleyasında Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsini tanıdı.
Azərbaycan Respublikasının Türkiyə Cümhuriyyəti ilə diplomatik əlaqələrinin qurması
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 28 may 1918-ci ildə müstəqilliyini elan etməsi ilə başlayan Azərbaycan-Türkiyə siyasi əlaqələri Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Türkiyənin ilk dövlət olaraq 9 noyabr 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyini tanıması ilə bərpa olmuşdur. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlər 14 yanvar 1992-ci ildə qurulmuş, 1992-ci ilin avqust ayında Azərbaycanın Türkiyədə Səfirliyi açılmış, 1993-cü ilin yanvar ayında İstanbul şəhərində, 12 aprel 2004-cü il tarixində isə Qars şəhərində Baş konsulluqları təsis edilmişdir. Eyni zamanda, Türkiyənin Bakıda Səfirliyi və Naxçıvan və Gəncə şəhərlərində Baş Konsulluqları fəaliyyət göstərməkdədir.
İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanov
Həzi Aslanov 1910-cu il yanvarın 22-də Lənkəran şəhərində kərpic zavodunda işləyən zəhmətkeş Əhəd Aslanovun ailəsində anadan olub. İbtidai təhsilini şəhərin 1 saylı orta məktəbində alıb. 13 yaşında atasını itirən Həzi Aslanov atasının işlədiyi zavodda fəhlə kimi işləməyə başlayıb. Bu vaxtdan o, şəhər komsomol təşkilatının fəaliyyətinə qoşulur. Həzi daha çox oxumağa, öyrənməyə çalışır. 1924-cü ildə savadsızlığın ləğvi üzrə üçaylıq gecə kursunu bitirir. Bundan sonra məktəblərdən birində uşaq təşkilatının rəhbəri olur. 1924-cü il sentyabrın 15-də komsomol putyovkası ilə Zaqafqaziya hərbi hazırlıq məktəbinə göndərilir.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının yaradılması
Çoxəsrlik tarixi təcrübə elmin inkişaf etdirilməsində elmi-təşkilati qurumların böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini, hərəkətverici qüvvəyə çevrildiyini isbat etmişdir. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası da tarixi zərurətdən yaranmış, ölkəmizin və xalqımızın inkişafında mühüm rol oynamışdır. Azərbaycanda cəmiyyət həyatının müxtəlif sahələrinin inkişaf etdirilməsində, milli ziyalılığın və ictimai fikrin formalaşdırılması və daha da möhkəmləndirilməsində, dövlət müstəqilliyi uğrunda mübarizə yollarında Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının böyük xidmətləri var.
“Azərbaycan” jurnalının nəşrə başlanması
XX əsrin 20-ci illərində yeni ədəbi əsərlərin daha geniş oxucu auditoriyasına çatdırılması üçün irihəcmli mətbu orqana ehtiyac yarandı. Bu ehtiyacın zərurəti və maarifin işlərinə, ədəbiyyatın, incəsənətin inkişafına kömək etmək məqsədi ilə Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığının 14 oktyabr 1922-ci il tarixli kollegiya iclasının qərarı ilə 1923-cü il yanvar ayının 28-də “Maarif və mədəniyyət” (sonralar “Azərbaycan”) jurnalı nəşrə başlayır. Jurnal Azərbaycan Xalq Komissarları Şurasının sədri Nəriman Nərimanov, Maarif komissarı Mustafa Quliyev, onun müavini Tağı Şahbazi (Simurq), maarif xadimləri və ədiblərin təşəbbüsü ilə yaranmışdı.
Azərbaycan Respublikası gömrük əməkdaşlarının peşə bayramı
Odlar Yurdu Azərbaycan dünyanın çox qədim tarixə və zəngin mədəniyyətə malik məmləkətlərindən, bəşəriyyətin ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir. Azərbaycan böyük milli-mənəvi sərvətlərə, zəngin mədəni irsə malik bir ölkədir. Ticarət yüzilliklər boyu mövcud olmuş və dünyanın hər bir qədim dövlətinin struktur elementi sayılmışdır. Qədim bir dövlət kimi Azərbaycanda gömrüyün yaranması və xarici ticarət əlaqələri çox uzaq dövrlərə kimi gedib çıxır. Avropanı Asiya ilə birləşdirən məşhur «İpək Yolu» nun Azərbaycandan keçməsi, Şərqlə Qərb və Cənubla Şimal arasında ticarət karvanlarının bir məkanda qovuşması nəticəsində bu diyarda ticarət və sənətkarlıq inkişaf etmişdir.